Jakie parametry mierzymy?
Powiertrze atmosferyczne składa się głównie z azotu (78% objętościowych) oraz tlenu (21% objętościowych). Pozostałe 1% stanowić mogą gazy szlachetne oraz składniki o zmiennej zawartości w powietrzu, tj. para wodna, CO2, ozon, amoniak i wodór. W części pozostałej (1%) mogą występować też zanieczyszczneia, tj. tlenki azotu, tlenki siarki, pyły, węglowodory i mikroorganizmy.
Pył PM 10
czyli pyły zawieszone o średnicy mniejszej niż 10 mikrometrów, to drobiny stałe lub ciekłe unoszące się w powietrzu. Pochodzą głównie z procesów spalania paliw, w tym z emisji samochodów, przemysłu oraz zanieczyszczeń naturalnych, takich jak pyły pustynne. Ich obecność w powietrzu może prowadzić do podrażnienia dróg oddechowych, nasilenia problemów zdrowotnych u osób chorych oraz zwiększonego ryzyka chorób serca i płuc.
Pył PM 2,5
to jeszcze drobniejsze cząstki stałe lub ciekłe, o średnicy mniejszej niż 2,5 mikrometra, które mogą przenikać głęboko do układu oddechowego i dostawać się do krwiobiegu. Są one głównym składnikiem smogu i mają potencjał do poważnego uszkodzenia zdrowia, przyczyniając się do rozwoju astmy, POChP, chorób serca oraz zwiększając ryzyko zgonu związane z chorobami serca i płuc.
Dwutlenek siarki
czyli dwutlenek siarki, jest gazem powstającym głównie podczas spalania paliw zawierających siarkę, takich jak węgiel i ropa naftowa. Jego emisje pochodzą zarówno z procesów przemysłowych, jak i z transportu. SO2 może prowadzić do podrażnienia dróg oddechowych, nasilenia chorób układu oddechowego, a także przyczyniać się do powstawania kwaśnych deszczy i degradacji środowiska.
Tlenek węgla
czyli tlenek węgla, jest gazem bezbarwnym i bezzapachowym, który powstaje podczas niekompletnej spalania paliw zawierających węgiel, takich jak benzyna, olej napędowy, gaz ziemny czy drewno. Jest toksyczny dla ludzi nawet w niskich stężeniach, ponieważ powoduje zatrucie, prowadząc do bólu głowy, nudności, osłabienia, a w skrajnych przypadkach nawet śmierci przez zatrucie tlenkiem węgla.
Ozon
czyli ozon troposferyczny, powstaje w wyniku reakcji chemicznych między tlenkami azotu (NOx) i lotnymi związkami organicznymi (VOCs) w obecności promieniowania słonecznego. Jest to substancja drażniąca dla dróg oddechowych, która może prowadzić do podrażnienia gardła, kaszlu, duszności oraz pogorszenia funkcji płuc. Wysokie stężenia ozonu mogą negatywnie wpływać na zdrowie ludzi, zwłaszcza osób starszych, dzieci oraz osób cierpiących na choroby układu oddechowego.
Dwutlenek azotu
to dwutlenek azotu, gaz wydzielany głównie podczas spalania paliw, szczególnie w silnikach samochodowych i przemyśle. Jest składnikiem smogu fotochemicznego i może powodować podrażnienie dróg oddechowych, nasilenie astmy, POChP oraz zwiększone ryzyko infekcji układu oddechowego.
Jak odczytywać poziom zanieczyszczenia powietrza?
Indeks jakości powietrza AQ to najprostszy sposób określenia poziomu zanieczyszczenia powietrza. Mieści się w skali w zakresie od 0 do 500. Ocena jakości powietrza obejmuje głównie poziom pyłów zawieszonych PM2.5, PM10 ale także SO2, O3, NO, CO i benzen. Najprostszym podziałem na normy jakości powietrza jest:
W Polsce indeks jakości powietrza obejmuje coroczne pomiary 12 zanieczyczeń: SO2, NO2, CO, C6H6, O3, PM2.5, PM10 oraz wszystkie zanieczyszczenia, które zostają oznaczane w pyle PM10 – ołów, benzoapiren, kadm, nikiel. W 2007 roku EAŚ (Europejska Agencja Środowiska) opublikowała mapę zanieczyszczeń powietrza, która wykorzystuje rygorystyczne AQI odpowiadające sugestiom ze strony WHO. Jej pojawienie się wzbudziło wiele wątpliwości. W zestawieniu z danymi prezentowanymi przez GIOŚ można odnieść wrażenie, że jesteśmy okłamywani w sprawie jakości powietrza w Polsce. Choć nie ulega wątpliwości, że zajmujemy niechlube wysokie miejsce pod względem występujacych zanieczyszczeń obie mapy przekazuą nam jednak prawdziwe informacje. Podane w nich dane należy jednak inaczej odczytywać. Największe znaczenie dla naszego zdrowia ma stężenie PM2.5. Dane przedstawione przez EAŚ wykorzystują 24 godzinną średnią kroczącą, natomiast GIOŚ odnośi się do średniej wartości z ostatniej godziny. W ten sposób stworzona narzędzie, które pozwala na bieżąco pozyskiwać informację na temat jakości powietrza.
Aktywna mapa zanieczyszczeń
Powietrze, którym oddychamy, składa się głównie z azotu (około 78%) i tlenu (około 21%). Dodatkowo zawiera śladowe ilości innych gazów. Niestety, zanieczyszczenia powietrza, takie jak pyły, tlenki azotu, dwutlenek siarki oraz lotne związki organiczne, mogą znacznie obniżać jakość powietrza, zagrażając zdrowiu ludzi oraz środowisku naturalnemu. Ochrona czystości powietrza staje się coraz bardziej istotna. System monitorowania jakości powietrza ZAiRY bada najważniejsze z zanieczyszczeń.
